Ik had vandaag een heel mooi gesprek met Marcel Boomsma, eigenaar van Haptonomie en meer, gewoon omdat we elkaar tegen kwamen onderweg naar de bakker en naar huis. Dit gesprek heeft me aangezet om dit artikel te schrijven. Dank daarvoor Marcel!
We hadden het erover hoe mooi het is om te zien dat een epidemie als deze zorgt dat mensen zich nog bewuster worden dat gezond eten belangrijk is en dat mensen ineens meer in beweging komen. In het begin was dat even een beetje onwennig met wat te volle stranden en parken, maar als ik nu om me heen kijk lijkt het erop alsof we dat aardig onder de knie beginnen te krijgen. Er lijken ineens heel veel meer hardlopers te bestaan dan ik ooit had gedacht en ook de blogs en tips over gezonde voeding rijzen als paddenstoelen uit de grond. Goeie zaak zou je misschien zeggen op het eerste gezicht, maar is dat wel zo?
Gedrag aanpassen doen mensen alleen maar als er voldoende urgentie is voor een verandering. Als je tevreden bent heb je immers geen enkele reden tot verandering? Vanuit mijn visie zijn er twee redenen om je gedrag te veranderen. Dat geldt eigenlijk altijd, dus niet alleen in crisistijd. De ene is omdat je iets wilt vermijden en de andere is dat je iets heel graag wilt bereiken.
Als je heel graag iets wilt bereiken stel je vaak een doel en maak je een gericht plan om stap voor stap daar uit te komen waar je wilt zijn. Bij deze veranderstrategie wordt heel vaak, en heel passend, de metafoor van topsport gebruikt. Doelen stellen, trainingsschema maken, voedingsplan uitwerken, rustschema opstellen en goed kijken naar hoe je dat kan inpassen in je dagelijkse leven. Het doel heiligt dan vaak de middelen en je start vanuit een stuk wilskracht en verlangen.
Als je ziet dat het goed gaat, dat er vooruitgang is komt er ook een ander soort motivatie naar boven en hoef je jezelf vaak niet eens meer op te peppen oom dat rondje te gaan lopen, want je weet welke beloning eraan vast zit. Het grootste gevaar hiervan is dat je te vroeg je doel bereikt, te vroeg piekt als het ware. Dan moet je nog wat tijd overbruggen en je vorm vast zien te houden. Je doel is dan vaak al redelijk dichtbij dus nog even volhouden lukt dan vaak wel.
Pas als je je doel hebt bereikt merk je dat het lastig wordt, of je moet een nieuw doel stellen waar je echt voor wilt gaan. In topsport is dat vaak niet zo lastig, want de volgende belangrijke wedstrijd staat al weer op het programma (nu even niet, maar dat is heel uitzonderlijk). Je weet dus precies wat je moet doen om dan weer in topvorm te zijn. Hoe anders is dat als je bijvoorbeeld je streefgewicht hebt bereikt in een afvalprogramma. Wat is dan je volgende doel? Wellicht iets voor een blog na Corona..
Gedrag veranderen om iets te vermijden levert een hele andere energie op. Angst is opeens een drijfveer geworden. Hoewel we weten dat angst vaak een slechte raadgever is kan het wel een hele effectieve motivator zijn. Zo kan ik me voorstellen dat er veel mensen zijn die nu gezonder eten en meer bewegen dan ooit tevoren omdat ze, mochten ze ziek worden van Corona, een zo goed mogelijke weerstand willen hebben opgebouwd. Een hele logische gedachtegang en niets mis mee op het eerste gezicht. In de praktijk verschilt je gedrag misschien wel niet eens zoveel vaan het gedrag dat je zou laten zien als je voor een evenement aan het trainen bent (en dus iets wit bereiken). Toch gebeurt er iets heel anders in je lijf. Er zijn andere hormonen actief als motivator voor je gedrag. Je vraagt je misschien af of dat dan wat uit maakt. Terechte vraag.
Ons lijf heeft een geheugen voor processen die zich herhalen. Dat maakt dat we “gewoontedieren” zijn. Op zich niets mis mee als onze gewoontes niemand kwaad doen en geen schade berokkenen. Maar stel je nou eens voor dat we niet alleen ons eet- en beweeggedrag gaan aanpassen vanuit angst, maar dat we op veel meer vlakken vanuit angst gaan reageren. Op veel dingen die we niet kennen doen we dat al. “Wat de boer niet kent…”, maar ook vreemdelingen bekijken we doorgaans eerst met Argusogen. En stel je dan is voor dat we ook zo gaan reageren op de mensen om ons heen, als ons vertrouwen in onze medemens ineen stort omdat we ze ook al maar moeizaam kunnen vertrouwen met het houden van anderhalve meter afstand, om over het regelmatig handenwassen en deurklinken vermijden nog maar te zwijgen.
Wat zou dat betekenen als straks de crisismaatregelen worden terug gedraaid. Houden we dan ook anderhalve meter afstand? Schudden we dan ook geen handen meer? En hoe zit dat dan met het nodige fysieke contact dat voor ons als mensen zo belangrijk is? Hoe gaan we dan ons knuffelhormoon aanmaken? En welke invloed heeft dat op hoe we ons gedragen? Ik weet het niet, maar met een beetje doemdenken kan ik wel een scenario maken waar we niet op zitten te wachten.
Ik verwacht niet dat het zo’n vaart zal lopen, maar de les die we hieruit kunnen leren is deze:
Laten we ons huidige gezonde gedrag zoveel mogelijk volhouden als Corona onder controle is, maar herbezin je dan wel bewust op je motivatie waarmee je dingen doet.
Gezondheid kan ook een hele mooie waarde zijn in tijden dat het goed gaat met de wereld en in tijden dat we veilig zijn. Dat kan je misschien wel vergelijken met de positieve aandacht die er nu is voor onze zorgmedewerkers. Die moeten we ook absoluut vasthouden na deze crisis, maar wel in een nieuw perspectief plaatsen. Het perspectief van een samenleving die voor elkaar zorgt en elkaar steunt. Maar ook een samenleving waarin we aandacht hebben voor onszelf en onze gezondheid en vitaliteit, zodat we de druk op de zorg ook wat kunnen temperen.
Een gezonde leefstijl gaat prima hand in hand met goed voor elkaar zorgen op alle vlakken van onze samenleving.
Pas op jezelf, blijf gezond en kijk ook een beetje om naar de ander!